Kathryn Lord uit Sheffield is een Godly Play-trainer in het Verenigd Koninkrijk en probeert spirituele verrijkende praktijken te ondersteunen met behulp van de methode en principes van Godly Play met kinderen en volwassenen van alle leeftijden en behoeften.
Zij was als keynote speaker aanwezig op de studiedag van Godly Play op 16 maart 2019 en gaf een presentatie over de kwaliteiten van Godly Play die in dienst staan van geestelijke begeleiding/spirituele zorg voor ieder in de vertelkring van Godly Play.
Godly Play werd eerst en vooral met kinderen gespeeld. Door Godly Play leren kinderen al spelend de kunst van het gebruiken van religieuze verhalen en beelden. Alle zintuigen worden gebruikt. Het geheimenis van de verborgen aanwezigheid van God leren ontdekken is een spel van zoeken en vinden, luisteren en praten, creëren en verwonderen.
Als expert in de ontwikkeling van Godly Play onder ouderen in zorginstellingen in de UK en mede oprichtster van Stories for the Soul: Wellbeing through Community, Story and Creativity, begeleidde zij na de ochtendpresentatie een workshop. De workshop richtte zich op de volgende vragen: met welke doelgroepen zou je Godly Play kunnen beoefenen? Wat zijn de wezenlijke behoeften en noden van de mensen binnen die doelgroep? Met welke beperkingen heb je te maken? Voor welke uitdagingen zie jij je dan als verteller en deurwachter gesteld; welke verantwoorde aanpassingen heb je dan te doen?
Diane Koehoorn geeft een indruk van deze middag.
Centrale vraag
De vraag van deze middag-workshop is: kun je afwijken van de Godly Play-model zoals de meesten van ons Godly Play hebben leren kennen? Dus afwijken van de standaard-context van een groep kinderen, die je elke week ruim een uur bij je hebt en die volgens het spiraalvormig curriculum de verhalen ingaan.
De vraag die zich opdringt is of de grenzen van het model waarmee Godly Play werkt verlegd kunnen worden, waarom zou je dat doen en hoe doe je dat dan? Wat is eigenlijk de basis als je met Godly Play in een andere context gaat werken, wat is essentieel?
Godly Play in Engeland
Om dat goed uit te kunnen zoeken gaan we terug naar de start van Godly Play. De geschiedenis van Godly Play start met Jerome Berryman. Hij nam verhalen en materiaal mee naar een verzorgingshuis en kinderziekenhuis. Hij werkte in verschillende werkvelden. En nu kennen we zelfs Stories of God at Home van de hand van Jerome Berryman. Al vanaf het begin van de ontwikkeling van de verhalen van Godly Play had Jerome Berryman voor ogen dat hij een manier van vertellen wilde die in gezinssituaties zouden passen. Dit is geen Godly Play op zichzelf maar een benadering van Godly Play, de waarden en kwaliteiten van Godly Play worden daarin wel gezocht, maar het is toch anders.
In Engeland is Godly Play wijd verbreid en hebben de kerken veel ervaring in het werken met Godly Play, ook op andere manieren dan de standaard wijze. Kathryn vertelt dat de 42 kerken die in Sheffield Godly Play gebruiken en meestal een eigen ruimte daarvoor hebben, op de volgende manieren Godly Play of Godly Play- elementen inzetten:
- Op school 48%
- In de kerk met kinderen 52%
- Binnen Kliederkerk 21%
- Met (dementerende) ouderen 29%
- Op een kinderkamp 7%
- Op open dagen van de kerk 17%
- In een kerkdienst met alle generaties 33%
- Overige contexten (retraite, bibliotheek, hulpverlening en gevangenis, met jonge ouders, gebedsgroep, catechese, kerkenraad, kinderkamp, buurthuis, enz.) 31%
Velen zien de kracht van Godly Play. Het is iets waar we mensen mee kunnen zegenen. Soms lijkt Godly Play in een andere context nog steeds erg op Godly Play, met kinderen op zondag, maar soms is het heel anders. Als het heel anders is, heb je het niet meer over Godly Play, maar maak je hooguit gebruik van elementen van Godly Play. Gebruik je de waarden en kwaliteiten van Godly Play maar heb je aanpassingen te doen die de context/doelgroep van je vragen, dan spreek je van een Godly Play benadering, je zou kunnen zeggen: à la Godly Play.
De kwaliteiten van Godly Play zitten verborgen in het woord S P I R I T*. Deze waarden/kwaliteiten wil je terugzien in werken à la Godly Play. Hoe waarborg je die?
We gaan in groepen aan de slag en focussen ons eerst op de volgende vragen die ons scherp helpen te krijgen wat onze eigen specifieke context is:
– Wat is de context waarin je met Godly play werkt of wilt werken. – Wie zijn de deelnemers van jouw kring? – Hoeveel mensen zijn er? – Hoe ziet de ruimte eruit? – Hoe lang duurt de bijeenkomst?
Daarna komen de meest belangrijke vragen aan bod:
– Wat hebben de mensen in jouw kring wèrkelijk nodig? – Hoe worden de SPIRIT*UELE kwaliteiten van Godly Play ingezet en bewaard of geborgd? – Welke aanpassingen zijn daarvoor noodzakelijk in (vertel)materiaal of aanpak?
Wat wij leerden is dat de vraag naar veranderingen begint bij wat er werkelijk nodig is voor de deelnemers in de kring. Zij zijn leidend. Veel praktische beperkingen zijn overkoombaar. Het gaat om de behoefte van de mens in je kring. Welke zorg en begeleiding heeft hij nodig voor zijn geestelijke welzijn.
Stories for the Soul In Engeland
Als voorbeeld vertelde Kathryn Lord op de studiedag over het project in Engeland met oudere ( en/of dementerende) mensen in verzorgingshuizen. Het is een goed voorbeeld van het zoeken naar de beste kwaliteiten van Godly Play ten behoeve van de geestelijke zorg voor ouderen. Dit project startte drie jaar geleden. Eerst diende zich de vraag aan: Als we mensen uitnodigen voor Godly Play zal dat niet echt aantrekkelijk zijn. Play is immers ‘spelen’. Volwassen mensen willen serieus genomen worden en spel … is voor kinderen. Hoe gaan we Godly Play noemen bij oudere mensen, hoe presenteren we dit werk? Hoe voelen zij zich aangesproken en uitgenodigd? Een mooie naam werd bedacht: Stories for the Soul: het is Godly Play, in de context van het werk met ouderen, waarbij alle kwaliteiten van Godly Play te vinden zijn.
De GP vertellers wilden aansluiten bij dat wat men in de ouderenzorg in de UK belangrijke waarden vindt, zoals daar zijn: ‘het horen bij een groep’, ‘aandacht en ruimte voor het (je) verhaal’ en ‘creativiteit’. Als kerken hebben we een taak in het verzorgen van het geestelijk welzijn van onze mede mens, binnen en buiten de kerk. Men begon zijn aandacht te richten op de specifieke doelgroep van ouderen. Zo werd ‘Stories for the Soul’ geboren.
Stories for the Soul, verhalen voor de ziel, gaat uit van de kernwaarden van Godly Play, terug te vinden in het woord S P I R I T. Dit woord is een samenstelling van de eerste letters van de verschillende kwaliteiten die spiritualiteit, spel en Godly Play in zich heeft*. Bij Stories for the Soul is daarbovenop nog extra aandacht voor waarden die rekening houden met wat de ouder wordende mens in een verzorgings- of verpleeghuis echt nodig heeft. Welke specifieke behoeften hebben zij? Welke aandachtsvelden zijn er? Kathryn vertelde dit:
- Waardering voor het individu als deel uitmakend van een gemeenschap.
- Het geestelijk welzijn van de mensen.
- Behoud van identiteit en gevoel van doel en nut.
- Ruimte en tijd om herinneringen op te halen en herbeleving van vroegere ervaringen.
- Respect en ondersteuning bij lichamelijke en/of verstandelijke beperkingen.
Met al deze toegevoegde aandachtsvelden heb je rekening te houden als je voor deze doelgroep een Godly Play bijeenkomst wilt inrichten. Godly Play als Stories for the Soul ziet er dan ook wat anders uit dan het standaard model van de GP bijeenkomst.
Kathryn noemde een aantal verschilpunten op.
- De gemeenschap vormen (DREMPEL). Jij komt binnen in hùn ruimte in plaats van dat zij de ruimte van Godly Play binnenkomen waar jij klaar zit. De gemeenschappelijke huiskamer is bijvoorbeeld de plaats waar je Godly Play gaat houden. De mensen zijn daar al aanwezig …, Dan is er geen fysieke drempel die als markeerpunt dient. Daarom maak jij zelf die drempel, door je voor te stellen en de mensen welkom te heten. De Godly-Play-tijd start door bijvoorbeeld de Heilige Familie op te zetten, oudere mensen te laten helpen om zelf ook dingen klaar te zetten. Je nodigt hen samen met de begeleiders uit om een kring te vormen. Het zijn allemaal handelingen die henzelf actief betrokken maakt en die betekenisvol zijn om een ruimte te scheppen waar men klaar geraakt rondom een verhaal.Belangrijk is te bedenken dat er niet één manier is om het anders te doen. Jij zult altijd voor jouw situatie opnieuw moeten nadenken over de omgeving om toch een drempelmoment te kunnen maken.
- Zingen en bidden. Normaal gesproken zal er binnen Godly Play pas tijdens het feest eventueel gezongen worden. Bij Stories for the Soul zingt men al aan het begin! Een lied als ‘He’s got the whole world in His hands’ maakt vooral dat iedereen voelt ‘ik hoor erbij’. Gebaren die het zingen ondersteunen helpen daarnaast ook om mensen wakker en alert te maken, erbij te laten zijn.
- Verhaal. Alleen het verhaal met woorden en materialen vertellen is net niet genoeg voor oudere mensen. Je wilt hen helpen bij hun korte termijn geheugen en bij hun visus- en focusbeperking: het verhaal wordt ondersteund met kaartjes met kernwoorden van het verhaal en deze krijgen een plaats tussen het vertelmateriaal. Ook zijn je gebaren groter tijdens het spel van het verhaal, bijvoorbeeld bij de Tien Woorden: God hield zoveel van de wereld. Dan maak je het gebaar van je hand aan je hart, want dat ondersteunt.
- Vertelmateriaal. Voor mensen met dementie is het aan te raden om altijd te werken met 3D-voorwerpen, want het verhaal moet goed te zien zijn. De diepere betekenis van het bewuste gebruik van juist 2D materiaal in de gelijkenissen is prachtig, maar voor de oudere mensen is vooral van belang dat ze het verhaal kunnen zien en volgen en begrijpen. En daarbij helpen duidelijk zichtbare voorwerpen. Als je rond een tafel zit kun je de platte materialen immers niet goed zien. Daarnaast maak je alles heel groot. Denk eens aan het verhaal van moeder Teresa: maak van het plaatje van moeder Teresa een enorme foto, gebruik een sjaal die je echt om je heen kunt wikkelen en een echte emmer; geen kleine voorwerpen dus.
- Verwonderen. Ook met oudere mensen in een verzorgingshuis, wordt verwonderd. Maar de vragen worden soms wel wat veranderd, zodat mensen het beter kunnen begrijpen.
- Verwerken. Ook hier wordt verwerkt. Vele aandachtspunten in de gebruikelijke versie van GP zijn nog steeds van kracht: tastbare materialen, aanwezigheid van materiaal dat de zintuigen prikkelt. Wel zijn er extra opties. Zo is er vaak een herinneringsdoos. Er zijn handmassages, er is spel met water (bij het verhaal van de Schepping bijvoorbeeld) of ruiken aan bloemen.
- Feest. Het feest wordt vaak beëindigd met gebed en liederen. In de kring zitten vast mensen die hier zelf een leidende rol in kunnen hebben. Zij kunnen een gebed doen. Zo creëer je de mogelijkheid dat deelnemers zelf iets aan de groep terug geven.
Spirit of blessing
Tot slot bemoedigt Kathryn ons nog, door ons eraan te herinneren dat wat je ook doet en waarin jij ook zult gaan werken à la Godly Play, in alles gaat het om relaties, om samen spelen en lachen. Laat je uitgangspunt een ‘spirit of blessing‘ (zegenend aanwezig zijn) zijn in alles wat je doet, verwelkom mensen en heb lief zonder voorwaarden. “ Zoals deze middag, we beleven het nu samen!”
Diane Koehoorn
*S P I R I T staat voor de kwaliteiten: ruimte, proces, verbeelding, relatie, intimiteit, vertrouwen.